Vught

De formatie op rechts is mislukt. Het mag eigenlijk niemand verbazen. Een samenwerking gebouwd op zo'n wankele basis verdraagt geen zuchtje (tegen)wind. Maar evengoed waren de intenties van betrokken partijen te verschillend. Ze zagen allemaal graag een rechts kabinet. Maar blijkbaar had de PVV nog een ander, belangrijker doel.

Door de gedoogsteun zou Wilders een groter podium verkrijgen en zijn woord meer gewicht. Daarvoor moest hij wel volledig vrij zijn om eigenwijs en provocatief te spreken over met name de islam en moslims. Vandaar het 'agree to disagree' over dit onderwerp.

Maar een 'agree to disagree' is eigenlijk alleen mogelijk bij een onderwerp waarover geen overeenkomst noodzakelijk is. Een conflict over zo'n onderwerp is dan onnodig en ongewenst. In wezen accepteren betrokken partijen een soort patstelling. Men berust min of meer in de bestaande situatie.

Maar wat als het onderwerp - zoals bij de PVV - nu juist een belangrijk actiepunt is? Wanneer een partij aan het onderwerp zo'n beetje zijn identiteit ontleent? Wat beweegt hen dan tot 'agree to disagree'?

Zo'n partij denkt met de overeenkomst de anderen te slim af te zijn. Blijkbaar zag de PVV mogelijkheden - slim gebruikmakend van de gedoogovereenkomst - via andere wegen het doel toch te bereiken. Daarvoor is het noodzakelijk niet gebonden te zijn aan regeringsverantwoordelijkheid en op alle zelf gekozen podia vrijuit en confronterend te kunnen spreken. Voor Wilders is het naast een 'agree to disagree' dus essentieel geen regeringsverantwoordelijkheid te dragen.

Het ziet er nu naar uit dat Ab Klink (CDA) deze truc doorzag. Juist door deze intenties op tafel te leggen ontstond een nieuw dilemma voor Wilders. Zodra hij zijn handelsmerk van de provocatie in zou zetten, zou dat het gelijk van Ab Klink betekenen en het afbrokkelen van de CDA steun. Verder gaan met de onderhandelingen betekende het accepteren van terughoudendheid in zijn publieke optreden. En juist die ultieme vrijheid van spreken onder de vleugels van de Nederlandse regering was de werkelijke intentie van de PVV.